Het houden van een toespraak of ook wel genoemd het uitspreken van een rede, is in veel gevallen een slaapverwekkend staaltje van voorlezen vanaf een papiertje met hele grote letters. Eigenlijk stelt het dan maar weinig meer voor. Ik heb het daarom ook nooit zo erg majesteitelijk gevonden als ons staatshoofd op de derde dinsdag in september met een hele bos papier op de troon gaat zitten. Iedereen weet dat er door de majesteit geen woord zelf van verzonnen of geschreven is, maar dat er gewoon een allang uitge-lekt epistel van een andere joker wordt voorgelezen. Je reinste boerenbedrog!
Geldt trouwens ook voor een van de meest begenadigde sprekers of our times, de Amerikaanse president Obama. Zijn inauguratieredes waren magistraal maar wel alle-maal met behulp van de autocue. Cabaretesk en van het hoogste amusementsniveau zijn ook de conferences die Obama elk jaar geeft tijdens het White House Correspon-dents’ Dinner. Een gelikt optreden met geleende grappen, schimpscheuten naar zijn politieke tegenstanders en boordevol audiovisuele trucjes. Maar zonder zijn voorlees-schermpje zou ook onze Amerikaanse presidentiële gladjanus al snel vervallen tot een hulpeloze Barrack de Hakkelaar.
Ik moet echter eerlijk toegeven dat onze andere gladjanus, Mark Rutte, toch een van de weinigen is die ook nog drie woorden achter elkaar kan zeggen, zonder op zijn spiek-briefje te kijken. Sterker nog, vorig jaar hield Rutte in Amsterdam de vijfde H.J.Schoo-lezing en er is vast geen sterveling meer die nog ongeveer weet wat Mark daar allemaal zei. Doet er ook niet toe want Mark heeft als liberaal sowieso al de neiging om met alle winden mee te waaien. Nee, de meeste indruk maakte onze jolige minister-president op vriend en vijand door zijn hele verhaal van 71 minuten lang vrijwel geheel uit zijn hoofd te vertellen. Een politiek leider die zomaar uit zijn blote hoofd zijn politieke doelstellin-gen en zijn visie op de toekomst kan opzeggen..! Want waar maak je dat nog mee… da’s toch razend knap?
De uitreiking van de Four Freedoms Awards 2014 in Middelburg is normaliter een vrij langdradige ceremonie waarin iedereen elkaar vanaf een papiertje de hemel in zit te prijzen. De live uitzending van Omroep Zeeland was al voorzien van een ondertiteling, dus die hadden de toespraken al minstens een week in Souburg op de plank liggen. Alleen bij die ene meneer liep die ondertiteling niet geheel simultaan met wat hij zei. Een klein mannetje dat aanvankelijk redelijk onaangedaan naar de voorgelezen andere speeches had zitten luisteren. Totdat ie zelf aan de beurt kwam… ZKH de prins Hassan bin Talal uit het hashemitische koninkrijk Jordanië. Ook deze meneer was in de prijzen gevallen en kreeg de medaille voor Freedom of Worship Award omgehangen.
De microfoon moest eerst een halve meter omlaag voordat hij met zijn traditionele openingsgambiet kon beginnen. Altijd natuurlijk eerst die hele gebruikelijke hierarchi-sche riedel… Your Majesties, Your Royal Highnesses, all members of the Roosevelt family, your excellencies, board members of the Roosevelt Foundation, my dear fellow laureates, distinguished guests, ladies and gentlemen… Maar daarna heeft deze onver-schrokken woestijnprins niet meer op zijn papiertje gekeken. Hij hield een doortimmerd betoog waarbij hij de mondiale vrijheid van godsdienst centraal stelde. Zijn voorstel om de heilige stad Jeruzalem tot het centrum van de drie grote monotheïstische godsdien-sten te bombarderen, waar dialoog en saamhorigheid de boventoon zouden moeten voeren, kon in de Nieuwe Kerk in Middelburg op veel instemmend geknik rekenen. Daar zal ongetwijfeld in de joodse synagogen heel anders over worden gedacht. Hassan bin Talal snapt dat natuurlijk als geen ander. Maar toch, zijn verzoenend uitgestoken hand maakte indruk. Net als het feit dat hij tijdens zijn toespraak zijn publiek voortdurend aankeek.
Op de een of andere manier komt bij mij een spreker die zonder papier spreekt altijd overtuigender over dan al die angsthazen die panisch zijn om een foutje te maken of om de draad van het verhaal lichtelijk kwijt te raken. De spreker die vanuit het hoofd, de visie of het hart spreekt, weet zijn publiek altijd meer te boeien dan al die notoire voor-lezers. Voorlezen doet ons misschien onwillekeurig toch teveel aan sprookjes denken, die altijd door anderen zijn geschreven met slechts de ultieme bedoeling om ons zo snel mogelijk in slaap te laten vallen.